NORA forum in het Spoorwegmuseum

Op 11 februari was er een tweede NORA-forum in het Spoorwegmuseum te Utrecht. (Over de start van het NORA-forum, het hoe en het waarom, berichtte ik in een posting van 21-11-2008). De lokatie was goed gekozen. Andere vergaderlokaties dan de geëikte congrescentra geven altijd iets ontspannens en ludieks aan een bijeenkomst en dat gold ook voor deze bijeenkomst in het Spoorwegmuseum.

De beste presentatie vond ik de inleiding door Hans Nieuwenhuis over het zojuist voor review opgeleverde Strategische Katern van NORA. Dit Katern is met name bedoeld om bestuurders te informeren over NORA.
Nieuwenhuis legde goed uit, dat er duidelijke verschillen zijn tussen het politieke en het uitvoerende niveau. Op het politieke niveau kijk je met een bestuurlijke bril zoals bijvoorbeeld geconcretiseerd in de Amerikaans Clinger Cohen Act. En op het uitvoerende niveau kijk je met een inhoudelijke bril, hetgeen resulteert in modellen als BISL, ASL en ITIL. De Nederlandse politiek heeft inmiddels besloten om op de ministeries CIO’s aan te stellen, die de verbinding moeten vormen tussen de bestuurlijke en de uitvoerende laag.
Het Strategische Katern richt zich dus primair op bestuurders en secundair op architecten. Mijns inziens slaagt NORA er goed in om gedifferentieerd haar doelgroepen te benaderen. Met name wordt de bestuurslaag steeds meer gemobiliseerd; zo schrijft een grote organisatie als Belastingdienst uitdrukkelijk in het bedrijfsplan, dat NORA gevolgd dient te worden.
Daarmee wordt het oude beeld bijgesteld, dat architecten ver van de werkelijkheid en ver van de business staan en daarom niet serieus genomen kunnen worden. Ik merkte, dat er wel een discussie gaande is, of het Strategische Katern niet te veel de oorspronkelijke ambities los laat. (Zie forum Digitaal Bestuur).
Een rake opmerking die ik noteerde: Als organisaties architectuurprincipes adopteren heeft dat voordelen, maar er zijn ook beperkingen die je moet accepteren. En dat laatste veroorzaakt altijd de weerstand!

Bij andere presentaties, die ik bijwoonde, vond ik juist weer meer dat oude beeld (‘ver van de werkelijkheid en ver van de business’) terug: De eerste presentatie ging over Semantische Interoperabiliteit bij het Ministerie van Justitie. De tweede (plenaire) presentatie ging over General Enterprise Architecturing.

Ik had de parallelsessie over Semantische Interoperabiliteit gekozen, omdat ik weet, dat semantiek (de betekenis van gegevens) nog wel eens complicaties geeft in samenwerkingsverbanden tussen verschillende organisaties. Maar toen ik de titel zag op de eerste slide, wist ik al hoe laat het was. Hou je vast: “Implementation-Based Message Design using Ontology Based Applications”.
Ik kan mij vergissen, maar heb het idee, dat in dit geval slimme ICT’ers zich geheel storten op nieuwe theorieën en tools, maar dat een waarachtige verbinding met echte gebruikers afwezig is. De beschouwing over ontologieën is absoluut van uitdagend intellectueel niveau, maar ik ben bang voor de praktische toepassing. Ik merkte, dat vragers uit de zaal de probleemstelling herkennen, zonder dat ze direct warm lopen voor het gepresenteerde model. Zo vertelde iemand van Rijkswaterstaat, dat voor hen het gegeven ‘Water’ nooit eenduidig is, want er is zout water, zoet water, vuil water, zwemwater etc. Maar ze werken nog niet aan geautomatiseerde aanpak van dergelijke interpretaties en het lijkt mij ook heel verstandig om voorlopig dat soort beoordelingen eerder aan mensen over te laten dan aan tools. Ik kan mij overigens voorstellen, dat er binnen een ministerie met 65000 ambtenaren en 20 justitiebedrijven winst gehaald kan worden doordat samenwerkende groepen dezelfde betekenis hanteren voor bepaalde gegevens.
De sprekers spiegelen zich aan een toepassing bij Nasa en zijn ervan overtuigd, dat ze met hun aanpak bijvoorbeeld versnelling en grotere efficiency bereiken in strafrechtprocessen, maar ik denk, dat de grote criminelen en hun advocaten niet wakker liggen van eventuele ontology-based tools. Maar wellicht is er gewoon sprake van een mismatch van toehoorder (ikzelf in dit geval) en sprekers. Vanuit mijn benadering als projectuitvoerder zoek ik vooral naar methoden en middelen, die bewezen zijn en die draagvlak hebben cq kunnen krijgen. Een researcher of architectuurontwikkelaar zou deze presentatie meer aanspreken.

Tot slot werd er plenair het concept General Enterprise Architecturing gepresenteerd. Ik was nieuwsgierig, omdat op het eerste NORA-forum in november de begrippen Federale Architectuur en Enterprise Architectuur werden uitgelegd, een onderscheid, dat mij bijzonder aanspreekt. Het heden gepresenteerde model voor Enterprise Architectuur kon mij echter absoluut niet bekoren. Ingewikkeld, willekeurige invalshoeken en (hoewel de spreker dat voortdurend ontkende) IT-driven. Willekeurig, omdat ik voor de 8 gekozen domeinen een integrale en deducerende benadering mis. De gepresenteerde concepten zijn overigens niet onder de vlag van NORA ontwikkeld, maar vormen een denkmodel, dat door een consortium van een aantal grote organisaties is ontwikkeld. In feite was het dus zo, dat NORA-forum dit consortium de mogelijkheid bood om haar gedachten te presenteren aan een doelgroep die geinteresseerd is in architectuur. En volgens mij kiest NORA zelf voor een Federatieve Architectuur ten behoeve van Nederlandse overheden. (Federatieve Architectuur dus als alternatief tegenover een Enterprise Architectuur.)
Als uitsmijter bij deze presentatie over General Enterprise Architecturing werd genoemd, dat met hantering van dit model was voorkomen, dat enige jaren geleden bij de NS het nieuwe dienstregelingssysteem leidde tot een verlammende botsing binnen het bedrijf tussen directie en uitvoeringsorganisatie. Want de vakbonden waren in het geheel niet betrokken geweest en bij toepassing van de Enterprise Architecture methode was het anders gelopen. ...Mijn gedachte is, dat je voor het voorkomen van deze fout niet zo’n studeerkamermethode nodig hebt. Een normale samenstelling van checks en balances in directie en raad van commissarissen had deze ontwikkeling tijdig gecorrigeerd.

Al met al was dit tweede noraforum weer de moeite waard. Interessante zaken gehoord en bijgepraat met oude relaties. Als je geïnteresseerd bent in architectuur, is een bezoek aan het NORA-forum aan te raden.