Kringbijeenkomst Risk management

In een bijeenkomst van de Kring Risk Management van het AG (november 2013) kwam interessante kennis langs. De inleider houdt blijkbaar van Nassim Taleb met zijn black swans: de wereld is niet stabiel en er zijn altijd restrisico's. Zijn boek The Black Swan kwam uit in 2007. De titel van het boek slaat op de 'zwarte zwanen': gebeurtenissen met een enorme impact die we, ondanks al onze kennis, niet konden voorspellen. Taleb noemt behalve de financiële crash ook de aanslag op 11 september 2001. Jos Berkemeijer zegt, dat je volgens Taleb moet inzetten op positieve black swans. En Jos bedoelt bijvoorbeeld zijn eigen stokpaardje: goudbeleggingen. Leuke tips om daarna via het web wat meer te weten komen over de bedoelde schrijvers. Hij noemt Daniel Kahneman. Beslissen kan op twee manieren : vanuit emotie of vanuit ratio. Informatie over Kahneman via wikipedia leert: Hij toont een aantal systematische fouten aan, die mensen maken. Ze schatten kansen verkeerd in; daar zit een bepaalde bias in. Mensen wennen aan een bepaald referentieniveau zoals de waarde van hun huis; een schoksgewijze wijziging van het referentieniveau doet pijn. Loss aversion, een bekende bias bij mensen. Status quo bias, als mensen keuzes moeten maken, hebben bekende alternatieven eerder de voorkeur. Conjunction fallacy; mensen overschatten de kans op een specifiek geval. Overschatting van eigen kracht.

De inleider doet een testje met 10 schattingen. Om de zaal bewust te maken van de betrekkelijkheid van hun eigen oordelingsvermogen. Veel van de zaken die hij vroeg, waren mij bekend: sociale ontwikkelingen, trends in de zorg, mondiale financiele verwikkelingen. Ik had ook wel een idee of het betreffende probleem een grote of een kleine omvang had. En toch zat ik er vaak naast en leerde een wijze les: als je wilt scoren moet je grote intervallen nemen! Ik maakte vaak keuzes om de omvang van een probleem te schatten en bleek er dan toch naast te zitten. Als je het interval een grootte-orde groter inschat, zit je vaak wél goed.

Twee goede sprekers volgden: Thomas Pistorius werkt bij een pensioenfonds. Hij wil eerst een stuk theorie doen en daarna schakelen hoe je handelt in de praktijk. Kuhn schrijft dat je paradigma's hebt in de wetenschap. Zo is het bij actuarissen vaak een paradigma, dat je statistiek gewoon kunt gebruiken. Maar dat is dus niet altijd waar. In een dobbelsteenmodel kan het zeker. En in een statistiek met sterftetabellen kan het ook redelijk, omdat het theoretische model dicht bij de werkelijkheid zit. Maar er zijn ook situaties waar het model (vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid) ver blijkt af te wijken van de werkelijkheid. Dat vond ik een absolute eye-opener. Want bijvoorbeeld de financiele crisis van 2008 heeft geleerd, dat gebruikte modellen te ver af zaten van de werkelijkheid.

Ook hij leest Taleb, maar liever nog Knight, Keynes, McCloskey, Von Misek en Hayek. Risico is statistiek en daarnaast heb je onzekerheid. Onzekerheid heb je altijd bij economische vraagstukken. Zonder onzekerheid is er geen winst, want de economische theorie zegt immers, dat je geen winst kunt maken bij volledige concurrentie. (Een bekende bias is dat mensen niet houden van onzekerheid: Ellsberg heeft twee urnen. 1 half met rode en witte ballen. 1 met rode en witte ballen. Mensen kiezen het liefst uit urn 2. Getallen geven schijnzekerheid.) McCloskey zegt: als die analisten allemaal zo goed zijn, waarom zijn ze dan niet rijk? En dat is een oude wijsheid, die al langer geldt voor beleggingsanalisten en andere middelmatige figuren bij banken, die jou willen adviseren!

Keynes spreekt van radicale onzekerheid: we just don't know. Het gedrag kan dan tweeerlei zijn: 1. Twijfel en afwachten. 2. Irrationeel optimistisch/ animal spirits. Een uitspraak van Keynes die mij aanspreekt en die ik wel heb geciteerd: Better roughly right than exactly wrong. Waarmee hij verstokte rekenmeesters terecht wees. Kortom: goede en interessante kennis aangereikt gekregen.