“Overheid is zelfreinigend vermogen kwijt.”

Op de beurs ICT overheid pikte ik een exemplaar op van Binnenlands Bestuur (16/4/2011).
Het stond vol met artikelen over de problemen in het binnenlands bestuur samenhangend met reorganisatie, ict projecten en stroomlijning van functies en informatievoorziening. Dat is natuurlijk niet toevallig, want organisatie en informatie zijn factoren, die de effectiviteit en de efficiëncy voor een groot deel bepalen.
De heer Tjeenk Willink schreef in Binnenlands Bestuur een column. Over kritische kanttekeningen, die hij had gemaakt in het jaarverslag van de Raad van State. Hij stelt daarin, dat “de overheid haar zelfreinigende vermogen kwijt is”. Hij schrijft ongeveer het volgende:
Overheid is een in zichzelf gekeerd systeem geworden waarin een nieuw gecreëerde tussenlaag een sleutelrol speelt. Deze tussenlaag heeft zich genesteld tussen de politiek verantwoordelijke ministers en de professionele uitvoerders (dokters, leraren, agenten). Deze tussenlaag hanteert een eigen logica, de 'bureaucratisch-bedrijfsmatige' logica volgens Tjeenk Willink. Regels, normen en waarden worden in deze logica als handicaps ervaren en de nadruk ligt in deze logica op produktie, kostenverdeling, prestatiemeting en 'afrekenen'. Kwantiteit in plaats van kwaliteit volgens Tjeenk Willink. De groei van de tussenlaag wordt niet gecorrigeerd noch binnen het bestuur zelf noch door de politieke controle op het bestuur.
Deze discussie over het functioneren van managementlagen is overigens zeer herkenbaar. Met name in de Zorg en in het Onderwijs worden deze kleilagen vaak als probleem genoemd.

In eerste instantie moest ik denken aan mijn posting over Intensieve Menshouderij van ... Een organisatie-adviseur schetst daarin het beeld, hoe incompetente managementlagen zonder begrip van het primaire proces de organisatie veroordelen tot non-kwaliteit.
Achteraf vind ik toch dat Tjeenk Willink er niet zo makkelijk van af mag komen. Hij legt de zwarte piet bij deze managerslaag. Maar hij is er met de Raad van State voortdurend bijgeweest, dat de overheid zich zo ontwikkelde. Wellicht hebben zijn adviezen ook die richting aangegeven. Als deze managementlaag nu niet goed functioneert, moet hij niet te snel met de vinger wijzen maar in de spiegel kijken.....

In dezelfde uitgave van Binnenlands Bestuur heeft de Raad van State kritiek op een voorstel in het parlement om de positie van ambtenaren te verzwakken (minder vrijgestelden). Parlementsleden van PvdA en D66 vinden, dat ambtenaren een veel te beschermde positie hebben. En dat zij, enige functies uitgezonderd, veel meer behandeld zouden moeten worden als werknemers in het bedrijfsleven. De Raad van State keert zich daar heftig tegen.
Wat mij dus mateloos stoort is dat deze Raad van State het zich zo makkelijk maakt. Aan de ene kant bekritiseren zij de ambtelijke lagen, die de kwaliteit van het bestuur tegenwerken. Terwijl zij zelf jarenlang met hun adviezen die situatie hebben gecreëerd.
Aan de andere kant gaan ze er direct voor liggen, als een paar kamerleden met voorstellen komen om die ambtenaren wat meer te confronteren met de echte wereld. Een wereld, waarin je ontslagen kan worden als het slecht gaat en waar geen plaats is voor vrijgestelden.

De uitingen van de Raad van State zijn typische voorbeelden van politiek correct gedrag. Vrijblijvend kritiek leveren, maar direct afzwakken als er echt iets gedaan dreigt te worden.
Ik moet dan denken aan Johan Cruijff, die vanuit zijn superieure inzicht incompetente bestuurders van een club of van een bond te kijk zet. Maar die dan onmiddellijk van alle kanten wordt aangevallen, omdat hij van die vervelende dingen zegt. Want dat is niet politiek correct.